Maatschappelijk Café Langer Vitaal

30 november 2015

Langer Vitaal

We leven steeds langer en meer mensen worden ouder. Anno 2015 telt Nederland bijna 3 miljoen mensen van 65 jaar en ouder. In 2040 zijn dat er naar verwachting bijna 5 miljoen. De grote groei van deze groep ouderen schreeuwt om meer aandacht voor preventie om hun vitaliteit en zelfredzaamheid te vergroten. Daar is veel gezondheidswinst te realiseren. Vanuit die gedachte organiseerde Alles is gezondheid… samen met Schuttelaar & Partners op 30 november het Maatschappelijk Café ‘Langer Vitaal’: Hoe preventie kan bijdragen aan het nieuwe ouder worden. De ruim 140 deelnemers brachten tijdens het Lagerhuisdebat niet alleen een schat aan levenservaring in, maar ook veel energie en plezier.

“Dat ouderen geen sexy onderwerp zijn, is met de 51-jarige Monica Bellucci als Bondgirl natuurlijk een onhoudbaar standpunt geworden.” Jacqueline Vink, dagvoorzitter van het Maatschappelijk Cafe ‘Langer Vitaal’ en strateeg bij Schuttelaar & Partners, opende de avond met dit voorbeeld. Actief zijn staat centraal bij vitaal ouder worden en daarom krijgt elke spreker een staand welkom. Marianne Donker, plv. Directeur-generaal Volksgezondheid bij het ministerie van VWS  is de eerste spreker. Zij vervangt staatssecretaris Martin van Rijn en stelt: “Ik kan u verzekeren dat zijn afwezigheid vanavond niets zegt over zijn betrokkenheid bij het onderwerp. In tegenstelling. Het onderwerp van vitale ouderen staat hoog op de politieke agenda. En niet alleen in de politiek. Preventie en gezondheid is niet van de overheid alleen, maar van ons allemaal. Daarom is het Nationaal Programma Preventie gestart. Het Nationaal Programma Preventie wordt door heel de samenleving gedragen en gaat nadrukkelijk ook over ouderen en niet alleen over jongeren zoals sommigen denken. Onze inzet daarbij is om met elkaar – dus ook met de ouderen - te praten. In die zin ben ik verheugd met deze bijeenkomst en de diversiteit van de aanwezigen.”

Deze woorden waren het startsein voor een reeks presentaties en pitches. De verschillende sprekers werden kritisch bevraagd door het Maatschappelijk Panel, bestaande uit Laurent de Vries (raad van bestuur bij Viattence wonen zorg en welzijn) en Neelke Doorn (universitair docent ethiek en filosofie van de techniek aan de TU Delft).

Sprekers

David van Bodegom
Evelyne Meynen
Klaske Wynia
Jan Ruyten
Saskia Kloet

De leefstijl van Kwaku

De visie van verouderingswetenschapper David van Bodegom van Leyden Academy on Vitality and Aeging, staat al in het populaire boek ‘Oud worden in de praktijk’, dat hij samen met Rudi Westendorp schreef. Van Bodegom slaagde er ook live in de zaal te prikkelen met een verhaal over een Ghanese boer. “Ik wil u voorstellen aan Kwaku, een boer uit Ghana die fysiologisch mooi oud is geworden. Onderzoek laat zien dat de familieleden en dorpsgenoten van Kwaku allen zeer goed scoren op cholesterol, suiker- en bloedwaarden. Voor een land als Nederland dat jaarlijks 8 miljard euro spendeert aan hart- en vaatziekten is dat een zeer interessant gegeven,” aldus Van Bodegom. Kwaku’s gezondheid dankt hij aan zijn leefomgeving. De Ghanees woont en werkt in een klein dorpje, waar mensen leven in omstandigheden van tienduizend jaar geleden: in een omgeving waar voedsel schaars is en bewegen de enige manier om je te verplaatsen. “Ons lichaam is gemaakt voor een omgeving van schaarste. Dat lichaam moet voortdurend hard werken. Daarom houden we ook van zoet en vet. Helaas hebben we veel beweging uit ons dagelijks leven verdrongen. Onze genen passen eigenlijk niet meer in de huidige moderne omgeving.” Omdat we ons genetisch materiaal niet kunnen aanpassen, houdt David van Bodegom een warm pleidooi voor het aanpassen van de omgeving. Zodat de gezonde keuze de gemakkelijke keuze is. Het Maatschappelijk Panel vraagt of het niet beter is om ongezonde zaken te verbieden. Volgens Van Bodegom werkt verbieden niet en gaat dit ook wat ver. “Het rookverbod is succesvol, omdat het op de omgeving betrekking heeft en niet op de consument. Het staat de burger vrij om te roken, alleen wordt het ontmoedigd door dat in openbare plekken te verbieden. Op eenzelfde manier moeten we naar ons huidige voedsel- en beweegpatroon kijken,” aldus David van Bodegom. “Verleiden gaat boven verbieden.”

Consumentensafari

Evelyne Meynen is social marketing expert bij Schuttelaar & Partners en ziet het bereiken en betrekken van ouderen als de grootste uitdaging om te komen tot een gezonde leefstijl. “Als we dat willen realiseren, moeten we echt meer in de huid van de doelgroep kruipen. In de levensmiddelenindustrie organiseerde ik zogenaamde consumentensafari’s. Dan waren we een dag en nacht op bezoek bij een specifieke doelgroep om hun beweegredenen te doorgronden.” Evelyne Meynen heeft enkele focusgroepen met ouderen in Den Haag, Zwolle en Den Bosch mogen leiden met het doel om niet over maar mét ouderen van gedachten te wisselen. “Buiten de inhoudelijke aandachtspunten viel gedurende de focusgroepen vooral de spirit van ouderen om elkaar te helpen op.” De korte film met ouderen uit de focusgroepen en hoe mensen op straat over gezondheid en hun eigen rol denken, toont de variëteit aan beweegredenen en brengt de zaal zowel aan het lachen als denken. 

Hoort zegt het voort

“Dat is een prettige ervaring” aldus Klaske Wynia van SamenOud over de staande ovatie die ze in ontvangst nam. SamenOud is een succesvol zorgmodel dat samenhangende, preventieve en proactieve zorg en begeleiding voor 75-plussers realiseert, met als doel dat ouderen zo lang en prettig mogelijk zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Het model is bewezen effectief en wordt naast in de omgeving Veendam nu ook in Emmen uitgerold. “Vanuit het Nationaal Programma Ouderenzorg kregen we de opdracht om de zorg voor ouderen anders te gaan organiseren. Die uitdaging hebben we met twee handen aangegrepen en we hebben zelfstandigheid centraal gezet.” De resultaten zijn veelbelovend. De lokale multidisciplinaire zorgteams, het hart van de SamenOud aanpak, zorgen ervoor dat het aandeel ouderen in de categorie ‘robuuste ouderen’ significant toeneemt en dat ouderen meer regie over hun leven krijgen. Op de vraag van het Maatschappelijk Panel wat maakt dat zoveel winst is geboekt, stelt Klaske Wynia dat de aandacht voor ouderen en het organiseren van ontmoetingen absolute succesfactoren van SamenOud zijn.

Een studentenhuis voor senioren

Een studentenhuis voor senioren is in een notendop het concept van het Thuishuis van Jan Ruyten. “In mijn professionele loopbaan in de zorgsector bedacht ik dat het ook mogelijk moest zijn om op een gezellige manier oud te worden”. Inmiddels heeft hij de daad bij het woord gevoegd en is zijn Thuishuisproject winnaar van de Nationale Eenzaamheid Prijs 2015. Zijn visie op zelfredzaamheid en levenskwaliteit beklijft. Deurne, Amstelveen en Harderwijk zijn de trotse eigenaars van een Thuishuis. Het Thuishuisproject kent twee pilaren; het Thuisbezoek dat wordt gebruikt om de doelgroep op te sporen en het Thuishuis. In reactie op de vraag hoe het Thuishuis gefinancierd wordt, stelt Jan Ruyten dat de sociale woningbouwsector en vrijwilligers daarbij een belangrijke rol vervullen. Een panellid vraagt of het Thuishuis op termijn niet gaat leiden tot overbelasting van mantelzorgers. Daar maakt Jan Ruyten zich geen zorgen over. Het is juist de bedoeling dat de bewoners de taken samen verdelen, net als in een studentenhuis. In het Thuishuis wonen mensen die voor zichzelf kunnen zorgen, maar het gezelliger vinden om samen te wonen. “Sommige bewoners kunnen of willen liever geen boodschappen doen, terwijl anderen hier juist een uitstapje van maken”.

Grootschalige uitvoering hapert onnodig

Saskia Kloet, programmamanager Opgroeien en Ouder worden bij VeiligheidNL windt er geen doekjes om. Preventieve maatregelen zijn in haar visie een essentieel onderdeel van het realiseren van kwaliteit van leven. Valincidenten zorgen jaarlijks voor zes keer meer doden dan het verkeer. “Dat gezegd hebbende, is het erg jammer dat de goed bewezen interventie ‘In Balans’ nog niet landelijk wordt uitgerold. Elke geïnvesteerde euro in deze interventie levert drie euro op.” Behalve financiering ligt er bij valinterventies ook een uitdaging in het motiveren en bereiken van ouderen. Saskia Kloet sluit zich wat dat betreft geheel aan bij de oproep van Evelyne Meynen.“Ouderen die meedoen, zijn zeer enthousiast. Het is alleen een hels karwei om ze zover te krijgen”. Kloet roept op om de juiste verwachtingen te scheppen. “Valpreventie is geen boot camp.’’ Op de vraag van het Maatschappelijk Panel wie er nu exact aan zet is, stelt Saskia Kloet dat zij zelf in ieder geval haar verantwoordelijkheid neemt maar dat iedereen, van gemeenten en zorgprofessionals tot verzekeraars, een rol kan en moet vervullen. 



Lagerhuisdebat

Tijdens een Lagerhuisdebat, onder leiding van Gijs Weenink (DebatAcademie) klonken optimistische geluiden en kritische signalen. Duidelijk werd in ieder geval dat aandacht voor ouderen en preventie nadrukkelijker geagendeerd mag worden, zowel landelijk als lokaal. De jury, bestaande uit Manon Vanderkaa (Unie KBO), Els Hekstra (PCOB), Jeanny Vreeswijk-Manusiwa (NOOM) en Caroline Peeck (Schuttelaar & Partners) koos Riekie van Nies (Hersenstichting) als debater van de avond.

Uitkomst stellingen

  1. Als eenzaamheid wordt aangepakt, lossen alle andere gezondheidsproblemen vanzelf op

    Eens - In Duitsland wonen 85% van de ouderen bij hun kinderen en is eenzaamheid inderdaad geen issue. Verder geldt dat eenzaamheid leidt tot een neerwaartse spiraal op het gebied van sociale, mentale en fysieke gezondheid.
    Oneens - Er is geen sprake van een tegenstelling tussen gezond alleen en ongezond met vrienden. De tegenstelling vriendschap vs. gezondheid is onterecht. Ze versterken elkaar juist. Ouderen met kinderen zijn over het algemeen eenzamer dan kindloze ouderen. Ouderen zonder kinderen zijn veelal eerder sociaal actief en hoeven dat niet opeens te worden als ze niet meer op hun kinderen kunnen terugvallen. Ouderen moeten dus onafhankelijk van hun kinderen actief blijven.

  2. In het volgende kabinet moet er een minister voor Ouderenbeleid komen

    Eens - Een minister van Ouderenbeleid is nodig om alle ministeries te controleren op het onderdeel ouderen. Als een minister voor Ouderenbeleid nodig is om zaken op de agenda te zetten, dan moeten we dat niet nalaten.
    Oneens - De samenleving heeft geen behoefte aan verdere schotten. Het gaat om een integrale aanpak die vervolgens op alle individuele ministeries wordt uitgerold.

  3. Meer aandacht voor levensplezier is belangrijker dan medisch ingrijpen

    Eens - De mogelijkheden van medisch ingrijpen zijn oneindig maar leiden vaak tot allerlei ethische dilemma’s (bijv. orgaandonatie) waardoor het levensplezier in de verdrukking komt. Dat is ongewenst. Verlenging van leven staat in sommige situaties niet in dienst van het levensplezier.
    Oneens - Genieten maakt meer kapot dan je lief is. Nederland scoort bijvoorbeeld hoog op alcoholgebruik. Daar moeten we juist niet meer aandacht voor vragen. Verder kan de medische wetenschap nog enorm veel opleveren in termen van kwaliteit van leven.

  4. Nederland heeft de gezondste ouderen van de hele wereld

    Eens - Nederland staat in de mondiale top 3 wat levensverwachting betreft en heeft de meest toegankelijke zorg in de wereld. Verder laat onderzoek zien dat ouderen in hun eigen beleving ook geen problemen ervaren met hun gezondheid en over het algemeen zeer tevreden zijn.
    Oneens - Gezondheid gaat ook over het sociale aspect en gaat in essentie om de kwaliteit van leven. In die zin scoort Nederland slecht. Scandinavische en mediterrane landen scoren daar veel beter op.

  5. Om participatie van ouderen te vergroten, moeten alle ouderen een persoonlijk preventiebudget krijgen

    Eens - Dat hebben ouderen verdiend en ze hebben er ook lang genoeg premie voor betaald.
    Oneens - Ouderen krijgen elke maand een AOW en kunnen met dat geld gezonde keuzes maken. Niet alle ouderen maar alleen ouderen met een lage SES zouden voor zo’n persoonlijk interventiebudget in aanmerking moeten komen.

  6. We kunnen interventies beter richten op jongeren dan op ouderen

    Eens - Veroudering start van jongs af aan en daarom moet je zo vroeg mogelijk beginnen met interventies.
    Oneens - Een kwart van de bevolking is 65 jaar of ouder in 2040. Dan kunnen we het ons niet veroorloven om deze groep buiten beschouwing te laten.